Nieuwste uitgave De Darde Klokke (191) over wel of geen duizend gulden van Lodewijk Napoleon

OMMEN – Heeft Ommen nu wel of geen koninklijke gift ontvangen van Lodewijk Napoleon toen hij in 1809 een bezoek aan Overijssel bracht.

 De jongste uitgave van het Ommer historisch tijdschrift De Darde Klokke (191).

In het nieuwste nummer van het Ommer historisch tijdschrift De Darde Klokke (191) alles hierover. Het zou gaan om 1000 gulden bestemd voor de armen. Vroegere Ommer historici wisten in geschiedenisboeken er een mooi verhaal van te maken en ook in de Canon van Ommen komt deze geschiedenis aan bod. Echter, onderzoek in de nationale archieven in Parijs leert dat officieel hierover niets is gerapporteerd. Zeker is wel dat de koning Ommen links liet liggen, ondanks dat de stad feestelijk was versierd met erebogen en kronen en alle knipgaten in de straten waren dichtgemaakt en mesthopen van de pleinen waren verwijderd. Daarom dat de burgemeesters van Stad- en Ambt Ommen Napoleon na reisden en alsnog een onderhoud met hem hadden. Met die 1000 gulden op zak werd door de Magistraat van Ommen bij hun terugkomst aan de Ommenaren een vrolijke avond gegund. Het nieuwste nummer beschrijft hoe het is afgelopen met advocaat Hubert Pinguele die in de achttiende eeuw veel voor de baron van Pallandt van Eerde heeft betekend.

Verder een verhaal in de Darde Klokke over een verdwenen nisje in een muur van een oud pand aan de Brugstraat die als verklaring dient voor de naam van de tegenover de muur gelegen Kruisstraat. Het goederenvervoer met paard en wagen over de oude Hessenwegen komt aan bod. Grote huifkarren voortgetrokken door koppels paarden, gemend door bonkige kerels die diepe sporten trokken door het landschap. Ook verhalen over Beerze en Beerzerveld en de school komen aan bod in de nieuwe uitgave van het blad van de historische vereniging.

Abonnees van de Darde Klokke krijgen het blad toegestuurd. Losse nummers van De Darde Klokke zijn te koop bij Read Shop aan de Kruisstraat 3 in Ommen.

Bron: Harry Woertink – 25 mei 2019

Nieuwsbrief CCO nummer 2/2019

Elk kwartaal verschijnt er een Nieuwsbrief van het Cultuurhistorisch Centrum Ommen (CCO).

 Nieuwsbrief CCO nummer 2/2019
Klik op deze link om de Nieuwsbrief CCO te lezen.

In Nieuwsbrief nummer 2/2019 laat het CCO-bestuur weten hoe de stand van zaken is met betrekking tot de nieuwbouw en wordt verslag gedaan van de ledenvergadering die op 11 april 2019 werd gehouden. Ook is er nieuws over de stadswandelingen. Het is mogelijk om een stadswandeling te combineren met een fotopresentatie in het museum. Verder over de Museum-Doedag die op zaterdag 3 augustus wordt gehouden samen met de Ommer molens.

Om meer te weten te komen over een metalen naamplaatje van een J.H. Muller uit Amsterdam wordt een oproep gedaan. Een oproep is ook te lezen als het gaat om zitting te nemen in het bestuur van het CCO. Het bestuur bestaat momenteel uit slechts drie leden en dat is te weinig om de vereniging overeind te houden. De Rabobank Clubkas Campagne 2019 leverde het CCO een bedrag op van 318,42 euro, zo valt te lezen.
Bron: Cultuurhistorisch Centrum Ommen – 25 mei 2019

Klederdracht ook in Ommen al lang voorbije mode (1)

Tegenwoordig moet je er voor naar het museum, vroeger was het in het dagelijks leven gewoon te zien op straat, op de markt, in de kerk of bij bijzondere gebeurtenissen: klederdrachten.

 Trouwkostuum later ook als zondagskostuum. Links Hendrikje Volkerink (19) uit Giethmen tijdens haar huwelijk op 5 september 1924 met Derk Willem Bremmer (29) uit Archem. Hendrikje draagt hier de meest voorkomende jak-type en is getooid met een knipmuts met lange kanten achterstrook.
Afb.: Harry Woertink
Zie ook het album “Klederdracht | Streekdracht”.

Voor elke gelegenheid was er wel iets. Of het nu ging om werkkleding, gewoon overdag, naar de kerk bij rouw of bij trouw. Met name de bewoners van het platteland kon je herkennen in hun streekdracht. Maar dat wilde nog niet zeggen dat je direct kon zien uit welk deel van de streek ze kwamen. Was het Salland of misschien Twente? Klederdracht uit Staphorst kon iedereen wel direct herkennen. Duidelijk was wel dat oude en nieuwere dracht, voorzien van mode-elementen telkens door en naast elkaar werden gedragen.

En als we het over klederdrachten hebben bedoelen we niet alleen die van de vrouw. Ook man en kinderen gingen gekleed in dracht die hun omgeving typeerden: Ook sieraden als kettingen, snoeren en beugeltasjes behoorden tot de volksdracht. Echter, de klederdrachten zoals wij die in het oosten van ons land (Twente, Salland en het Kampereiland) hebben gekend is niet meer. Alleen in Staphorst en Rouveen zie je de klederdracht nog sporadisch. Tegenwoordig zijn klederdrachten geworden tot een toeristische folklore.

Eertijds maakten de mensen veel werk van hun kledij. Het was vanaf circa 1815 dat vrouwen en meisjes van het platteland op streekmarkten zagen dat hun eigen gemaakte en daardoor bijna onverslijtbare kleding afstak bij die van de burgerdames. Ze keken die goed af en gingen met hun eigen rok- en schootjakdracht combineren. Deze nieuwe dracht werd massaal aangenomen op het platteland. Van jak tot onderrok, van schort tot hoofddoek en van knipmuts tot hoed of pet. Vrouwen droegen veel kleren tegelijk zoal rokken, jakken, schorten, doeken en mutsen. Niet alleen om in soms barre winters warm gekleed te zijn, maar ook uit tradities en wellicht de zucht om uit te blinken en elkaar de loef af te steken door schoonheid en kostbaarheid van de kleren die men droeg of die men in de kast te kijk legde. Dit alles met vele varianten van stroken, strikken, plooisels, borduursels, randjes en kantjes.

Knipmuts
Het meest bekende streekdracht en misschien ook wel de belangrijkste bij de vrouw was de hoofdtooi in de vorm van de knipmuts, ook wel neepjesmuts genoemd en oorspronkelijk cornetmuts. Er werden nieuwe technieken voor het maken van de knipmuts ontwikkeld. Het ging dan om machinaal geborduurde stoffen of die gemaakt waren van echte kloskant. In het oosten werden doordeweekse visites zoals buurt- kraam- en Nieuwjaarsbezoek eenvoudige knipmutsbollen gemaakt van Zwitserse machinaal geborduurde katoen. Aan deze mutsen werden ook eenvoudige stroken gezet. Soms borduurden de vrouwen deze mutsen zelf. In de streken waar, al dan niet geplooide, knipmutsen werden gedragen, deed men een blauw zijden lint om de bol van de muts. Dit lint geweven in een breedte van acht à negen centimeter, had meestal een teer-blauwe of teer-turkooizen lint. In Salland werd vaak ook een goud-crèmekleurig lint gedragen. Het Streekmuseum in Ommen is een van de musea die een grote collectie Overijsselse klederdrachten in de expositie heeft opgenomen. In een volgend artikel meer over klederdracht.

Bron: Harry Woertink – 21 mei 2019

Wandeling met gids in de Ommerschans

 Zondagmiddag 26 mei kun je meewandelen met een gids door het mystieke Ommerschans. De gids vertelt over de spannende schanstijd toen de wallen een verdedigingswerk waren.

‘Gezigt op het gesticht voor bedelaars binnen de Ommerschans, in Overijssel, van de achter zijde’.
Afbeelding: OudOmmen

Maar ook wordt veel aandacht besteed aan de koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid, waaronder de straf-en bedelaarskolonie Ommerschans en over de geschiedenis van het huidige Centrum voor Transculturele Psychiatrie (CTP) Veldzicht in Balkbrug die zijn oorsprong vindt in de kolonie Ommerschans. Loop je mee in de voetsporen van de kolonisten door het gebied dat nu op de nominatielijst staat voor Unesco WereldErfgoed en is voorgedragen als Europees Erfgoedlabel. Vooraf aanmelden via info@ommerschans.nl of via 06-13629524

De start van de rondwandeling is om 14.30 uur bij de Veldzichthoeve aan de Balkerweg 80 in Ommerschans (Vinkenbuurt), waar een expositie is te zien over de geschiedenis van de Ommerschans. Na de wandeling is het mogelijk om het unieke Ommerschansspel aan te schaffen. Ook zijn diverse boeken over Ommerschans te koop. Parkeren kan bij het kanon naast de schanswal ter hoogte van de Veldzichthoeve. De kosten voor de rondwandeling zijn zes euro per persoon, dit is inclusief koffie/thee. Er is geen gelegenheid om te pinnen.

Bron: Vereniging de Ommerschans – 17 mei 2019

Ommer Molendag en Museum-Doedag op zaterdag 3 augustus

OMMEN – De vijf Ommer molens hebben zaterdag 3 augustus 2019 de deuren wagenwijd open staan tijdens de Ommer Molendag om bezoekers te ontvangen.

 De Ommer Molendag in 2018.
Foto: Harry Woertink

Ook het Streekmuseum, gevestigd in een van de Ommer molens heeft dan een Museum-Doedag met allerlei activiteiten in en rond het museum. De Stichting Ommer Molens heeft als organisator van de jaarlijkse Molendag samen met het Ommer Streekmuseum de handen in een geslagen om er een fantastische molen-promotingdag van te maken. De activiteiten beginnen om 10.00 uur bij de molens De Lelie, de Konijnenbelt, de Vilstersemolen, de Besthmenermolen en molen Den Oordt. In de laatste molen is ook het streekmuseum gevestigd waar 3 augustus het bruist van de activiteiten. Op het terrein van de Besthmenermolen zijn demonstraties met een antieke dormachine en wordt ovenvers brood gebakken. Bij alle molens is wat te doen. Vanaf alle molens is bovendien een fiets- en wandeltocht uitgezet.

De Stichting Ommer Molens heeft als doel de molens in goede staat te houden en zoveel mogelijk draagvlak te creëren. Vier van de vijf molens zijn eigendom van de gemeente Ommen. De oudste Ommer molen is de Konijenbeltmolen uit 1806 aan de Zwolseweg. Hendrik Konijnenbelt liet de molen herbouwen, nadat deze eerst in de Zaanstreek dienst had gedaan. De korenmolen aan Den Oordt in Ommen dateert uit 1824 en is gebouwd door timmerman Roelof Makkinga. Heel lang heeft deze molen als houtzaagmolen dienst gedaan. Molen De Lelie aan het Molenpad is een korenmolen en in 1846 gebouwd door Jan Mansier. Op De Lelie is Anton Wolters als professioneel molenaar actief. De Besthmenermolen aan de Hammerweg is er een uit 1862 en de Vilstersemolen, eigendom van Landgoed Vilsteren aan de Vilsterseweg is gebouwd in 1858. Voor alle molens geldt dat er molengidsen en molenaars actief zijn en dat kunnen er altijd meer worden. De Ommer Molendag op 3 augustus is dan ook bij uitstek geschikt om een kijkje achter de schermen te nemen en wie weet om zich als vrijwilliger op te geven.

Bron: Harry Woertink – 16 mei 2018

Drukke bijeenkomst invulling Ommen 75 jaar Vrijheid

OMMEN – Ruim vijftig vertegenwoordigers van verenigingen en instanties hebben woensdag 14 mei gehoor gegeven aan de uitnodiging van de Stichting Ommen 75 jaar Vrijheid om in het gemeentehuis van de gemeente Ommen mee te denken om verdere invulling te geven aan de evenementen en herdenkingen in het lustrumjaar 2020.

 Drukke bijeenkomst invulling Ommen 75 jaar Vrijheid.
Foto: Ronald Bakker

Na een inleiding en presentatie door de contactpersonen zijn verschillende commissies gevormd. Elk van de commissies is verantwoordelijk voor één van de herdenkingen of vieringen in 2020 als 75 jaar vrijheid wordt gevierd. Binnen de commissies zijn nu ideeën uiteengezet en gegevens uitgewisseld. Aan de hand hiervan gaat het bestuur van de stichting aan de slag met het binnenhalen financiële middelen en vergunningen die nodig zijn voor de uitvoering. In november van dit jaar is weer een gezamenlijke bijeenkomst. De commissies zijn nog niet helemaal compleet. Belangstellenden kunnen zich nog steeds aanmelden via emailadres stichtingommen75jaarvrijheid@kpnmail.nl

Voorlopig programma
Het programma voor 2020 ziet er voorlopig als volgt uit: maandag 27 januari: Holocaust Memorial Day met een herdenking en wandeling langs Stolpersteine; zaterdag 11 april: Bevrijdingsdag van Ommen met feest; maandag 4 mei: Nationale Dodenherdenking: Herdenkingen en stille tocht; dinsdag 5 mei: Nationale Bevrijdingsdag met feest en gezelligheid; zaterdag 4 juli: Veteranendag met vliegtuigdropping in Stegeren, optreden Militair Orkest en feest met bands in het centrum van Ommen; zaterdag 15 augustus: einde van WO II wereldwijd met feest en diverse activiteiten; zaterdag 24 oktober: oprichting van de Verenigde Naties met educatief programma voor Ommer scholieren, activiteiten en feest. Verder worden verspreid over het jaar 2020 doorlopende activiteiten gehouden zoals bijvoorbeeld een expositie in het Streekmuseum. Daarnaast wordt gewerkt aan een app voor wandel- en fietsroutes die voert langs markante punten uit de Tweede Wereldoorlog.

Bron: Stichting Ommen 75 jaar vrijheid – 16 mei 2019

Stadswandelingen van start bij Streekmuseum Ommen

OMMEN – Het Streekmuseum Ommen organiseert in de maanden juni tot en met augustus op donderdagmorgen 11.00 uur stadswandelingen met gids.

 Stadswandeling door Ommen met op de achtergrond het Streekmuseum met molen en tolhuis.
Foto: Harry Woertink

In een ongeveer anderhalf uur durende wandeling door de historische binnenstad wordt verteld over de rijke geschiedenis van Ommen. Minimale deelname per wandeling is zes personen. Kosten hiervoor zijn €2,50 per persoon. Kinderen tot en met 12 jaar gratis. In overleg is het ook mogelijk om op andere tijden of dagen een stadswandeling met gids te maken. Deelname uitsluitend na aanmelding via het Streekmuseum. Nieuw is ook dit seizoen dat tijdens de openingsuren van het Streekmuseum eerst met gids een wandeling door de historische binnenstad van Ommen kan worden gemaakt met aansluitend daarop een fotopresentatie in het museum. De totale tijdsduur van deze wandeling en fotopresentatie is ook circa 1,5 uur. Minimale deelname: 6 personen. Kosten hiervoor zijn €5,00 per persoon inclusief een bezoek aan het museum. Kinderen tot en met 12 jaar gratis. Deelname uitsluitend na aanmelding via het Streekmuseum.

Unieke expositie
Het Streekmuseum Ommen in molen en tolhuis is de plek bij uitstek om te verdiepen in de geschiedenis van het mooie Ommen en omgeving. Tal van voorwerpen uit de streek zijn hier bijeen verzameld. Het museum heeft een unieke expositie voor jong tot oud. Er is een grote verzameling aan streekklederdrachten te zien, verder huistafereeltjes uit vervlogen tijden en een oud schoolklasje. Ook wordt verteld over de geschiedenis van de bedelaarskolonie De Ommerschans en die van de Tweede Wereldoorlog. Een brandspuit uit eind 1800 of het oude uurwerk uit de oudste kerk van Ommen, zijn zo maar enkele voorwerpen die er te zien zijn. De nog werkende korenmolen is van binnen te bezichtigen en draait bij aanwezigheid van de molenaar. In het oude Tolhuis zijn enkele werkplaatsen ingericht over historische ambachten. De openingstijden van het Streekmuseum zijn: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 uur tot 17.00 uur; zaterdag 13.00 uur tot 17.00 uur. Het Streekmuseum is te vinden aan Den Oordt 7, 7731 CM Ommen, telefoon 0529-453487. Mailadres: info@museum-ommen.nl. Website: http://www.museum-ommen.nl.

Bron: Harry Woertink – 16 mei 2019

Ommen herdenkt op waardige wijze slachtoffers WO 2

OMMEN- Op diverse plaatsen in Ommen is op 4 mei stil gestaan bij de slachtoffers die sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog waar ook ter wereld zijn omgekomen door oorlogsgeweld of terreur.

 Een indruk van de Dodenherdenking op de Besthmenerberg.
Foto: Harry Woertink
Zie voor meer foto’s het album “Dodenherdenking 2019”.

Bijna 200 belangstellenden waren aanwezig bij het monument van kamp Erika op de Besthmenerberg. Onder de aanwezigen ook oud-gevangenen en hun familie. Na toespraken en gedichten werd twee minuten stil gehouden, gevolgd door het zingen van het Wilhelmus. Vervolgens was er bloemlegging met een defilé langs het monument dat de slachtoffers herdenkt van het gevangenkamp Erika.

Ellendigste kamp
Burgemeester Hans Vroomen zei in zijn speech dat de Besthmenerberg waar een moeilijke plek is om te gedenken. Dit niet alleen omdat kamp Erika het ellendigste kamp was van de Duitsers, maar ook een plek waar landgenoten beulen werden. “Het is geen plek van wij: “de goeden” en zij: ”de slechten”. Het is niet alleen een plaats van helden van het verzet of onderduikers. Het is ook een plek van landgenoten die hun medemenselijkheid lieten varen”, aldus Vroomen in zijn toespraak. “Wij staan op een plek van willekeur, een plek van onrechtvaardigheid. Een plek waar ook mensen uit onze eigen gemeenschap vreselijk mishandeld zijn. Enige tijd geleden sprak ik een kind van een van de slachtoffers. De pijn is in zijn generatie nog voelbaar. Iemand die de concentratiekampen overleefde zei: “Nergens anders ben ik zo systematisch lichamelijk mishandeld”. Vroomen: “Erika was het ellendigste kamp. Ieder had hier slachtoffer kunnen zijn. En daarmee is kamp Erika een betekenisvolle plek om te gedenken. Juist omdat je hier niet om de vraag naar je eigen morele kompas heen kunt. Bij uitstek is deze plek, dus een plaats om te gedenken en vooruit te kijken. Hier wordt een appel gedaan op ons allemaal samen, en ook op elk van ons als individu. Deze plek roept op tot compassie met de ander. Laten we elkaar helpen het moreel kompas te ijken.” Vervolgens werd een toepasselijk gedicht gelezen door Sophie Habers over twee minuten stilte. Twee minuten stilte om te laten zien wat het voor ons betekent dat wij vrijheid kennen, op een plek waar vrijheid is.

Wij zijn van na de oorlog
Het zijn dagen waarop we de wens uitspreken dat het nooit meer oorlog wordt. Er zijn steeds minder mensen die de Tweede Wereldoorlog, maar ook andere oorlogen, hebben meegemaakt. Het is belangrijk dat jonge mensen herdenken en vieren en nadenken over de vrijheid, zodat we blijvend kunnen zeggen: ”Wij zijn van na de oorlog”, aldus Harry Woertink die namens de organiserende historische vereniging CCO sprak. Lees verder Ommen herdenkt op waardige wijze slachtoffers WO 2

De Lelie in Ommen 11 mei open tijdens Nationale Molendag

OMMEN – Op zaterdag 11 mei en zondag 12 mei 2019 is het Nationale Molendag. Vele honderden wind- en watermolens in Nederland zijn dan open voor bezoek.

 Rita Wolters in de Proeverij van de molen De Lelie.
Foto: Harry Woertink

In Ommen is het molen De Lelie aan het Molenpad waar op zaterdag de molenaar bezoekers welkom heet. Bezoekers kunnen die dag bovendien lekker smikkelen en smullen van producten die van de molen afkomstig zijn. Want behalve heerlijke pannenkoeken worden ook lekkere koekjes, cake en broodjes gebakken om te worden geproefd in de speciale “Proeverij” van De Lelie. “Het bakken van brood, maar ook lekkernijen is nog altijd in”, zegt Rita Wolters van molen De Lelie. “Wij hebben een groot aanbod. Dat varieert van bananenbroodmix, koekjes tot verschillende soorten bakmeel voor cake. Wij stellen zelf de producten samen om mee aan de slag te gaan. We kunnen iedereen advies geven over de wijze van bakken”.

Beroepsmolenaar
Anton Wolters is sinds 1983 als beroepsmolenaar aan de Lelie verbonden. De ambachtelijk korenmolenaar maalt verschillende soorten meel voor bakkers, reformen en particulieren. De in de molen gemaalde meel is bestemd voor bakkers en particulieren. “Met een windmolen kun je pas echt goed meel malen. Dat is wat anders als een computergestuurde machine, waar geen vinger aan te pas komt”, legt molenaar Anton Wolters uit “Het meel zoals dat op een molen gemalen wordt komt ambachtelijk tot stand. Dat bakt voor de bakker ook veel beter. Daar komen geen broodverbeteraars of rijsmiddelen aan te pas. Het meel is een puur natuurproduct, zonder toevoeging van conserveringsmiddelen. Als het bij de basis goed gaat, dan ligt hier een stukje kwaliteit waar de natuur en het milieu wel bij varen maar wel betaalbaar zijn”. Onder de molen is de natuurwinkel gevestigd waar meel- en biologische producten worden verkocht. Nieuw in het broodassortiment is de “Wiekenbol” een broodje met als voornaamste bestanddeel rogge afkomstig uit eigen streek. Dit keer geoogst in de Ommer buurtschap Varsen. De tegenover de molen gelegen molenschuur is genoemd naar “Polevers”, de oude bijnaam van de familienaam Wolters.

Beeldbepalend
De molens zijn beeldbepalend voor Nederland en werden eeuwenlang gebruikt voor onder meer het malen van graan, het zagen van hout, het slaan van olie uit zaden en het maken van papier. Als gevolg van de technische ontwikkeling verdwenen molens vanaf het eind van de 19e eeuw steeds meer uit beeld en werden gesloopt. Die zijn gebleven en gerestaureerd zijn nog steeds te bewonderen en de Nationale Molendag is dé gelegenheid om deze waardevolle werktuigen te bekijken. Ruim 900 molens door het hele land zullen draaien en/of malen waarvan het merendeel ook de deuren voor je open zet. Bezoek ook een molen en ontmoet de molenaar!

Bron: Harry Woertink – 1 mei 2019

Informatieavond op 14 mei Ommen viert 75 jaar vrijheid

OMMEN – Nederland viert in 2020 dat 75 jaar in vrijheid wordt geleefd. Ook in Ommen wordt uitvoerig aandacht besteed aan dit lustrumjaar met herdenkingen en feestelijkheden.

 Om de invulling van het programma verder vorm te geven organiseert de Stichting Ommen 75 jaar vrijheid op dinsdag 14 mei om 19.30 uur een informatieavond in het gemeentehuis van Ommen. Iedereen die mee wil denken of iets in het kader van 75 jaar vrijheid wil organiseren is dan van harte welkom. Wel vraagt de organisatie om zich vooraf aan te melden. Dat kan via het mailadres: stichtingommen75jaarvrijheid@kpnmail.nl.

Totaalplan
Achter de schermen van de stichting wordt hard gewerkt aan de plannen voor de viering van Ommen 75 jaar vrijheid. Door het stichtingsbestuur wordt een raamwerk opgezet met een goed afgewogen totaalplan voor de festiviteiten in het jaar 2020. Daarbij is ook aandacht voor het educatieve gedeelte om rond de diverse herdenkingsdagen ook voor de jeugd activiteiten te ontwikkelen. Omdat veel plannen nu eenmaal afhankelijk zijn van geld als het gaat om de uitvoering wordt om een goed en evenwichtig programma te kunnen aanbieden veel energie gestoken in het verkrijgen van sponsorgelden.

Stichting
Zoals bekend is voor de viering in 2020 de Stichting Ommen 75 jaar vrijheid opgericht bestaande uit diverse mensen uit de Ommer samenleving die verschillende verenigingen en organisaties vertegenwoordigen. Het bestuur wordt gevormd door Frits Welink, Roos ter Beek, Harry Woertink, Hans van Bruggen, Piet Horinga, Alice van den Nieuwboer en Gert Witte. Inmiddels hebben een aantal bestuursvergaderingen plaatsgevonden en zijn de grote lijnen uitgezet. Lees verder Informatieavond op 14 mei Ommen viert 75 jaar vrijheid